Het district Berchem heeft het goed getroffen op vlak van samentuinen. Buurtwerk vzw Posthof heeft in het district Berchem moestuinieren onder haar vleugels genomen en bouwde er een hele werking rond uit. Medewerker Bram is voltijds in de weer voor de moestuinprojecten in Berchem en heeft ondertussen al heel wat ervaring opgedaan.
Met hun project levert Buurtwerk Posthof een indrukwekkende bijdrage tot het aantal Antwerpse samentuinen. Er zijn ondertussen zeven samentuinen op verschillende locaties in het district Berchem.
Medewerker Bram is voltijds in de weer voor de moestuinprojecten in Berchem en heeft ondertussen al heel wat ervaring opgedaan. Bram is het manusje-van-alles in de tuinen. Hij houdt een wachtlijst voor nieuwe tuiniers bij, is de contactpersoon bij vragen of problemen, neemt met zijn team de grote onderhoudswerken voor zijn rekening en zorgt ervoor dat de infrastructuur in de tuinen in orde is.
De samentuinen zelf zijn de moeite om eens van dichterbij te bekijken. Ze liggen op onverwachte plekken: bijvoorbeeld in de schaduw van het station en de bibliotheek.
De samentuin aan het burgemeester Ryckaertsplein is niet groot maar ligt op een bijzondere plek: op het voorplein van Berchem Station, een beetje verscholen tussen de taxushagen. De NMBS stelde 200 vierkante meter van het plein ter beschikking zodat de buurtbewoners op deze plek kunnen moestuinieren in twee bloemenvakken en zes groentenvakken. In deze moestuin is alles gemeenschappelijk en tuiniert een groepje buurtbewoners één keer per week samen. Voor de snelle passanten zijn het vooral de zonnebloemen en de bonenstaken die opvallen.
Om de hoek in de Guldenvliesstraat is een andere samentuin te vinden. Wat een verlaten stukje stad was en vol lag met afval en schroot werd door de buurt opgeruimd. Ze installeerden er moestuinbakken, een kippenren en een overdekte zithoek. Een verassende keuze om op dit niet evidente plekje een samentuin te starten. Tussen het stadslawaai van af- en aanrijdende treinen, denderende trams en auto’s tuinieren hier 33 gezinnen en organisaties, waaronder een school. Ieder heeft zijn eigen (stuk) bak waarin hij of zij teelt wat hij wil. De tuiniers helpen elkaar wel met raad en daad, zo wordt er zaad gedeeld en adviseren tuiniers elkaar. Voor de kippen wordt gezorgd door middel van een wekelijkse beurtrol die gezinnen uit de buurt voor hun rekening nemen. Ook mensen die geen tuintje hebben in deze samentuin zorgen mee voor de kippen en zijn op deze manier betrokken bij het project. In deze tuin komen veel kinderen en de tuiniers organiseren zelf ontmoetingsmomenten zoals een aperitief in de tuin op vrijdagavond en feestjes. De tuin wordt erg geapprecieerd in dit stukje stad waar er niet meteen een parkje of groen voor handen is maar buurtbewoners er duidelijk wel nood aan hebben.
De samentuin aan de Belpairestraat was vroeger een saai grasveldje met een hek rond dat door de buurt gebruikt werd om honden uit te laten. Ook hier installeerde Bram en zijn team moestuinbakken en een gezellige zitbank. In de omliggende buurt werden er door middel van een huis-aan-huis mailing enthousiaste moestuiniers gevonden. Zo’n 28 gezinnen doen hier hun zin en tuinieren elk op hun eigen perceeltje. Dat lijkt wel te werken voor deze buurt en samentuin. De tuiniers komen voornamelijk uit de Belpairestraat zelf. Het moestuinseizoen wordt samen geopend en afgesloten met een werkdag. De meeste tuiniers blijven enthousiast tuinieren en de tuin is een vaste waarde in de buurt geworden. Hier wordt nog een oplossing gezocht voor het verzamelen van (regen)water.
Aan de kunnen acht buurtbewoners tuinieren op percelen van twee vierkantemeter. Weer een speciale plaats om te moestuinieren in de buurt. De bibliotheek ontfermt zich mee over de tuin en houdt een oogje in het zeil. Tuiniers hebben hier een extra voordeel en kunnen hun zaad rechtstreeks uit de halen die ook een filiaal heeft in bibliotheek de Poort.
De ideale tuin ligt tussen sociale woningen aan een open veldje met bomen. Deze samentuin ligt buiten de Ring en heeft een ander karakter dan de tuintjes die tussen het drukke verkeer liggen. Het is een rustige plek waar het prettig tuinieren is. De samentuin heeft 16 percelen van vijf vierkante meter waarop 16 tuiniers hun ding doen.
De ideale tuin is een echte buurttuin: bijna alle tuiniers komen uit de directe buurt en zijn blij met ‘hun’ moestuin. De meeste deelnemers tuinieren er al enkele seizoenen, maar blijven experimenteren met bijvoorbeeld kruiden en nieuwe groenten. Tuinafval verwerken ze hier tot compost in bakken die langs de moestuin staan. De nieuwe handwaterpomp maakt het leven van de tuiniers heel wat makkelijker: gedaan met gieters aansleuren!
De sociale huisvestingsmaatschappij ‘de Ideale Woning’, die ook de omliggende woningen verhuurt, is eigenaar van het perceel. Zij staan volledig achter de samentuin. Een medewerkster van de Ideale Woning vergadert mee in de tuin. Op die manier kunnen de tuiniers hun vragen rechtstreeks stellen.
De serres in de Oogststraat zijn één van de bijzonderste samentuinen van Antwerpen. Eigenlijk is dit niet één samentuin, maar acht samentuinen op één locatie. Het serrecomplex is dan ook enorm groot, zo’n 2000 vierkante meter. Acht verschillende organisaties maken hier hun handen vuil. Bij deze organisaties vind je een transitiegroep, een lokale Velt-afdeling, Posthof zelf, het voedselcollectief de Beek, een school uit de buurt en vzw’s zoals De Link en Nibras. De meeste van deze organisaties zijn beslagen in ecologisch tuinieren, waardoor er veel kennis aanwezig is die gretig uitgewisseld wordt.
Groenten en fruit telen in serres is natuurlijk een vak apart. Maar het biedt ook heel wat mogelijkheden om vroeger op het jaar te beginnen of meer exotische soorten te telen. Zo kan je er in het seizoen volop tomaten, paprika’s, aubergines en verschillende soorten meloenen zien groeien. Ook is het teeltseizoen er aanzienlijk langer dan in een buitentuin. De serres dienen ook als ‘winters toevluchtsoord’ voor tuiniers die op een andere locatie in de zomer werken, zoals de Bretelwei (Nibras). Of ze kweken in de serres hun plantjes voor en plaatsen die nadien ergens anders in volle grond.
Buiten de serres wordt er in volle grond getuinierd en is er een kippenren.
wil met hun project mensen sensibiliseren rond lokale voeding en de kans geven hun eigen groenten te kweken. Andere doelstellingen zijn het vergroten van de biodiversiteit en het bij elkaar brengen van buurtbewoners. Naast het onderhouden van de publieke samentuinen teelt Posthof ook zijn eigen groenten. Dit doen ze in (de serres van) de Oogstraat met hun sociaal tewerkstellingsproject . De groenten worden aangeboden op hun wekelijkse markt waar ook overschotten uit winkels van de Driekoningenstraat verdeeld worden. Deze markt is toegankelijk voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming en betaling gebeurd in de complementaire munt van Berchem ( ).
Posthof is met dit project uniek in Antwerpen en is voor ons een pionier op het vlak van het uitbouwen van een lokaal netwerk van samentuinen en het telen van groenten in de stad. En dat met succes! Met hun tuinen krijgt Posthof tientallen stadsbewoners aan het moestuinieren , is er voor elke samentuin een wachtlijst van welwillenden en worden hun zelfgeteelde groenten gesmaakt door hun publiek.
Lijkt het je ook wel wat om volgend seizoen te moestuinieren in één van de Berchemse samentuinen ? Dan kan je altijd contact opnemen met Bram van Buurtwerk Posthof ( bram@posthofvzw.be ).