De Schreeuw van de Noorse schilder Edvard Munch, het is één van de bekendste schilderwerken ter wereld. Maar het werk was in slechte staat. In 2004 werd het gestolen en het werd pas twee jaar later teruggevonden. Sindsdien wordt het bewaard in een geklimatiseerde ruimte in het Munch Museet in Oslo. Het is voor bezoekers niet meer te bewonderen. Want het ging dus niet goed met De Schreeuw. Het meesterwerk vertoonde waterschade en de gele verf  in de zonsondergang en de hals van de wanhopige figuur brokkelde af.

Wetenschappers uit verschillende landen, waaronder ook België hebben het schilderij onderzocht om de oorzaken hiervan te achterhalen. Het team onderzocht eerst het schilderij in het museum in Oslo met een combinatie van niet-invasieve spectroscopische methoden. Een daarvan was macroscopische X-straal fluorescentie, een methode ontwikkeld door de Universiteit Antwerpen.

“De techniek maakt het mogelijk om de verdeling van chemische elementen zoals cadmium, kwik en chloor over het gehele oppervlak van het schilderij in beeld te brengen”, legt prof. Koen Janssens (UAntwerpen) uit. “Zo konden we achterhalen dat een deel van de cadmiumgele verf rijk is aan chloorverbindingen en dat het juist op deze plaatsen is dat de verf beschadigd is. Het chloor is vermoedelijk een overschot van een onzorgvuldig uitgevoerd industrieel productieproces aan het begin van de 20e eeuw, een proces waarbij wordt uitgegaan van cadmiumchloride.”

In een volgende onderzoeksfase werden enkele minuscule gele verfsplinters die losgekomen waren van het schilderij, onderzocht met zeer intense en microscopische kleine X-stralenbundels. De onderzoeksgroep van Janssens heeft hier veel ervaring mee.

Janssens: “Deze metingen hadden tot doel om de chemische transformatie die de gele verf spontaan had ondergaan tijdens de degradatie, beter te begrijpen.” Uiteindelijk konden de onderzoekers aantonen dat het vooral de hoge luchtvochtigheid is (geweest) die de gele verf in De Schreeuw doet verbrokkelen en verbleken, en niet zozeer het invallend licht.

In de loop van 2020 (weliswaar uitgesteld wegens de coronacrisis) zal het Munch Museum verhuizen naar een nieuw gebouw. Op basis van de resultaten van deze studie gaan de museumverantwoordelijken ervoor zorgen dat De Schreeuw bij vrij lage relatieve vochtigheid maar normale belichting zal bewaard worden, om zo het verouderingsproces van de gele verf zo veel mogelijk te vertragen of te stoppen.

En dus hebben Antwerpse onderzoekers mee geholpen om het legendarische kunstwerk beter te bewaren.