Werken voor de grootste stad van Vlaanderen is werken voor de meer dan 522.000 bewoners, bezoekers, bedrijven en studenten van Antwerpen. Maar wat houdt dat juist in? We vroegen het aan Sam Verbelen, duurzaamheidsexpert bij Energie en Milieu Antwerpen.
Sam: "Tegen 2050 wil de stad Antwerpen klimaatneutraal zijn. Mijn dienst, Energie en Milieu Antwerpen (EMA), zet daar vol op in. Binnen EMA werk ik voornamelijk aan grote energieprojecten, waar warmtenetten een hoofdrol in spelen."
"Een warmtenet is een systeem waarbij groene warmte of restwarmte, bijvoorbeeld van de industrie, kan gebruikt worden om meerdere woningen en sanitair water te verwarmen. Nieuw Zuid in Antwerpen is de eerste wijk van Vlaanderen die op zo'n warmtenet werd aangesloten. Het tweede grootste warmtenetproject in Antwerpen wordt de Slachthuissite. Daar installeren we een warmtenet dat gevoed wordt door warmte die gewonnen wordt uit het gezuiverde afvalwater. Dat gezuiverde afvalwater heeft in de winter nog een temperatuur van minimaal 12 graden. Met een grote warmtepomp kan dat genoeg warmte produceren om de wijk te verwarmen."
"Door de zeer dichte bebouwing in een grote stad als Antwerpen kunnen warmtenetten hier hun maximale kans krijgen. Als het hier niet kan, waar dan wel? In Vlaanderen waren wij samen met enkele andere pioniers voorvechter om de regelgeving over warmtenetten vast te leggen. Die bestaat namelijk nog niet. Op dat vlak hebben we veel gerealiseerd: onderzoek naar het aanbestedingsproces, tarieven, consumentenbescherming ... Het regulerend kader is nu in opbouw, en zal de komende jaren worden ingevuld."
"Daarnaast is er in Antwerpen veel restwarmte. Het afvalverwerkingsbedrijf ISVAG, bijvoorbeeld, creëert veel warmte wanneer ze afval verbranden. Die warmte wordt nu al deels omgezet in elektriciteit, maar er blijft genoeg energie over om woningen of sanitair water te verwarmen. Verder heb je de twee verbrandingsinstallaties van Indaver op de rechter- en linkeroever van de Schelde en ook nog de haven van Antwerpen, met de grootste petrochemische cluster van Europa. Dat soort energiebronnen kunnen de stad ook verwarmen. Het Havenbedrijf is dus een belangrijke partner."
"Een van de uitdagingen is voldoende draagvlak creëren. Voor distributienetbeheerders, bijvoorbeeld, was het niet vanzelfsprekend om meteen mee te stappen in ons verhaal. Je kan - economisch gezien - niet zowel een warmtenet als een aardgasleiding voorzien in dezelfde straat. Het is het ene of het andere."
"Dankzij het pionierswerk dat we hier in Antwerpen hebben verricht, zien de distributienetbeheerders echter in dat er toekomst in zit. En zijn ze bereid om daaraan mee te werken, wat erg belangrijk is. Zij hebben immers de middelen om te investeren in de distributie en kunnen de warmtenetten verder uitrollen naar andere gemeentes."
"Om warmtenetten te realiseren zijn ook grote investeringen nodig. Dat is de grootste uitdaging voor de komende jaren. Net zoals snelwegen en het elektriciteitsnet zijn warmtenetten publieke infrastructuur die pas op lange termijn renderen. We werken er dan ook hard aan om de warmtenetten, samen met de hogere overheden en andere publieke en private partners, zo efficiënt mogelijk te organiseren."
"Ze vormen zeker een deel van de oplossing, maar warmtenetten zijn helaas niet overal toepasbaar in Antwerpen. Voor sommige locaties, zoals in de minder dichtbebouwde gebieden buiten de kernstad, moeten we denken aan andere scenario's zoals zonnepanelen, warmtepompen en zonneboilers. Daarom werken we nu voor elke wijk in Antwerpen scenario's op maat uit. Dat doen we in nauw overleg met de distributienetbeheerders, andere stadsdiensten en Europese organisaties."