Dankzij het Odysseusprogramma voeren de komende vijf jaar dertien gerenommeerde onderzoekers hun toponderzoek in Vlaanderen uit.
Het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) en Vlaams Minister voor Wetenschap en Innovatie Hilde Crevits willen zo excellente buitenlandse onderzoekers aantrekken en Vlaamse toponderzoekers terughalen die momenteel in het buitenland onderzoek uitvoeren.
"Toptalenten aantrekken en verankeren in het Vlaams onderzoeklandschap draagt bij tot een betere toekomst voor onderzoek en innovatie, bijvoorbeeld op het vlak van gezondheidszorg.
Ook voor de economische en maatschappelijke relance na deze crisis blijft dat een belangrijke pijler. Bovendien brengt het Odysseusprogramma niet alleen toponderzoek naar Vlaamse universiteiten, de onderzoekers krijgen ook de kans om een onderzoeksgroep uit te bouwen.
Zo zorgen ze voor extra tewerkstelling van Vlaamse en buitenlandse onderzoeksassistenten. Kortom, het aantrekken van deze talenten zal resulteren in economische groei en excellente wetenschap in Vlaanderen."- Hilde Crevits
Het Odysseusprogramma biedt toponderzoekers die buiten Vlaanderen een carrière opgebouwd hebben een startfinanciering. Vlaams minister van Innovatie en Wetenschapsbeleid voorziet hiervoor in 23 miljoen euro.
Met die steun zullen de onderzoekers gedurende vijf jaar aan een Vlaamse universiteit werken en hierbij tewerkstelling creëren door de uitbouw van een onderzoekslijn of -groep.
De doelstelling is zowel het aantrekken van buitenlandse onderzoekers (brain gain) als het terughalen van Vlaamse onderzoekers die momenteel in het buitenland werken (reversed brain drain). Sinds de start van het Odysseusprogramma in 2007 werden al meer dan 100 onderzoekers (terug) naar Vlaanderen gehaald.
Recent besliste minister Crevits om de oproep voor het Odysseus-programma om de twee jaar te lanceren in plaats van om de vijf jaar. Vlaanderen kan zo beter inspelen op opportuniteiten en het continu aantrekken van toptalent.
Op die manier wil minister Crevits de groei en bloei van toonaangevend wetenschappelijk onderzoek stimuleren, als succesfactor voor innovatie en ontwikkeling op economisch en maatschappelijk vlak.
Coronacrisis toont belang van kennis en wetenschap
Onder de dertien verkozen Odysseus-kandidaten leveren heel wat onderzoekers een belangrijke bijdrage aan de gezondheidszorg. Zo komt de Amerikaan Panagiotis Ntziachristos van de Feinberg School of Medicine in Chicago naar UGent.
Hij zal onderzoek doen naar nieuwe geneesmiddelen ter vervanging van chemotherapie bij kinderen. Georgios Spyropoulos, afkomstig uit Griekenland, voert onderzoek uit aan de Columbia University in New York en zal ook samen met de UGent zijn expertise bundelen op vlak van de neurowetenschappen.
Een andere onderzoeker, die de kennis over onze hersenen wil uitbreiden, is Lynette Lim, geboren in Singapore en momenteel aan het werk in King's College London. Haar doel is om aan de KU Leuven nieuwe therapieën te ontwikkelen voor hersenaandoeningen aan de hand van onderzoek naar hersenceltypes.
"Deze coronacrisis heeft ons allemaal het belang van excellente wetenschap, onderzoek en innovatie doen inzien. Daarom moeten we blijven investeren in talent.
Alleen zo gaat onze wetenschap erop vooruit en zullen we in de toekomst profiteren van betere technologie, innovaties en kennis op vlak van gezondheidszorg. Ik ben blij dat we ook in deze discipline de nodige expertise aantrekken." – Hilde Crevits
Dertien onderzoekers van over de hele wereld
Het aantrekken van onderzoekstalenten met wereldwijde ervaring draagt bij tot de internationale reputatie van Vlaamse universiteiten. Zo worden vijf onderzoekers internationaal reeds beschouwd als toonaangevend.
De overige acht onderzoekers zijn postdoctorale wetenschappers met het potentieel om door te groeien tot een internationaal vooraanstaande positie.
Vier van de dertien kandidaten zijn momenteel werkzaam in het Verenigd Koninkrijk, twee in de Verenigde Staten, vijf in Europese steden, één iemand in Rusland en een Chinese onderzoekster die op dit moment werkt in Australië.
Enkelen van hen zijn Vlaams. Het Odysseusprogramma haalt deze talenten terug van het buitenland. Zo is er Louisa Bogaerts (VU Amsterdam) die aan de slag zal gaan bij UGent en zich zal toespitsen op het menselijk leervermogen.
De uitkomsten kunnen leerkrachten en ouders helpen bij het leren lezen van kinderen.Of Ruben de Groote komt terug uit het Finse Jyväskylä en zal aan de KU Leuven hedendaagse theorieën in de kern- en deeltjesfysica testen.
De Odysseus-onderzoeksprojecten gaan breder dan enkel de gezondheidszorg. Zo zal Shoubhik Das uit India en momenteel aan de slag in Duitsland, UAntwerpen op de kaart zetten met onderzoek naar 'groene chemie' voor een duurzame industrie.
De faculteit religiewetenschappen van KU Leuven mag dan weer wereldtopper Christina Kreinecker uit Oostenrijk verwelkomen. Op de website van FWO staat meer informatie over alle geselecteerde onderzoekers van dit jaar, zie
Successen uit het verleden
Vlaanderen kent reeds enkele succesverhalen van internationale toponderzoekers die ze in het verleden met het Odysseusprogramma heeft kunnen terughalen.
Twee voorbeelden zijn Bart Lambrecht (UGent – VIB), longarts en immunoloog die als autoriteit in zijn vakgebied wordt beschouwd en de afgelopen maanden mee in de cockpit zat voor COVID-onderzoek, en Inez Germeys (KU Leuven) die het mentaal welzijn onderzoekt, niet onbelangrijk in deze coronacrisis. Germeys zit ook in de werkgroep "Psychologie en corona" die de overheid adviseert.
De Belgische longarts Bart Lambrecht werkte gedurende 10 jaar in Rotterdam voor hij in 2007 als één van de eersten via het Odysseus-programma naar België terug kwam.
Hij groepeerde de teams die aan de Ugent en UZGent werken rondom ontstekingsziekten en kon met verdere steun van de UGent en het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) een onderzoekscentrum uitbouwen met internationale allures, waar nu 350 onderzoekers werken.
"De Odysseus financiering was cruciaal om me over te streep te trekken om terug te keren naar Vlaanderen. Ik was perfect gelukkig in Nederland, en had een zeer leuk team, maar achteraf gezien was die terugkeer de beste beslissing ooit.
We hebben veel brains in ons land, en er is een sterk netwerk van ondernemers en start-ups in de biotechnologie. We kunnen dit combineren met uitstekende faciliteiten voor klinisch onderzoek in Universitaire Ziekenhuizen met wereldfaam.
Vanuit ons speerpunt was het mogelijk om op zeer korte tijd drie landelijke COVID-19 studies met meer dan 500 patiënten te behandelen met nieuwe medicatie."
De Vlaamse Inez Germeys werkte bijna 20 jaar aan de Universiteit van Maastricht, voor ze via het Odysseusprogramma in 2015 terug naar België kwam om aan KU Leuven het Centrum voor Contextuele Psychiatrie (CCP) op te richten.
Intussen telt haar onderzoekscentrum bijna 30 onderzoekers: "Dankzij het Odysseusprogramma heb ik de SIGMA-studie kunnen opzetten, een toonaangevend onderzoek naar het mentaal welzijn van jongeren in Vlaanderen. Nu in coronatijden een belangrijk onderwerp.
Daarnaast heb ik mijn centrum verder kunnen uitbouwen als internationaal referentiecentrum op het gebied van digitale ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg."
De onderzoekster benadrukt dat haar onderzoek via het Odysseusprogramma een duidelijke maatschappelijke meerwaarde had, zowel in Vlaanderen als Europa: "Ik ben betrokken bij verschillende Europese projecten en hoofdonderzoeker van een Europees consortium dat digitale technologie gebruikt om de behandeling van psychische klachten beter af te stemmen op de noden van ieder individu.
Zo heeft het Odysseusprogramma niet alleen voor mezelf, mijn lab en mijn onderzoek veel betekend, maar ook voor Vlaanderen en Europa."