Vandaag nam het stadsbestuur de oude archieven over Herentals, Morkhoven en Noorderwijk symbolisch in ontvangst van het Algemeen Rijksarchief, de federale archiefinstelling.
Dit gebeurde tijdens een feestelijke avond in Moktamee, opgeluisterd met een lezingen over de geschiedenis van Herentals. Vooral het nieuws over een onbekende volkstelling en de heksenprocessen trokken de aandacht.
Aan deze overdracht gaat een geschiedenis vooraf. Zo gaf het Algemeen Rijksarchief op 30 juni 1992 de archieven in bewaring aan onze stad. De overeenkomst gold voor dertig jaar.
De bedoeling was om lokale besturen te laten investeren in hun historisch archiefwerking. Dat was trouwens de reden van de oprichting van het stadsarchief. In 2022, na dertig jaar succesvolle archiefwerking, vervalt deze overeenkomst.
Een nieuwe overeenkomst
De stad sloot dit jaar een nieuwe overeenkomst met het Rijksarchief. De historische archieven van Herentals, Noorderwijk en Morkhoven blijven lokaal bewaard en zullen volgend jaar mee verhuizen naar het nieuwe stadsarchief in de Kunstencampus.
Daarnaast zijn de moderne archieven van Noorderwijk en Morkhoven (van na 1789) definitief terug van de stad. Deze overeenkomst was enkel mogelijk omdat het Rijksarchief de uitstekende erfgoed- en archiefwerking van het stadsarchief erkent. De overeenkomst kadert ook in de ambitieuze doelstellingen van de stad voor een bredere erfgoedwerking.
Belangrijke informatiebron
De archieven zijn de belangrijkste informatiebronnen uit de geschiedenis van de stad en deelgemeenten tot aan de Franse revolutie. Ze zijn niet enkel een aandenken aan de administratie uit vroegere eeuwen, maar maken het mogelijk om onze te reconstrueren.
Het meest waardevol zijn zonder twijfel de ontelbare persoonsgegevens over mensen die in vroegere eeuwen in Herentals, Morkhoven en Noorderwijk woonden.
Momenteel bereidt het stadsarchief, samen met andere stadsdiensten, de verhuis naar de Kunstencampus voor. Daarbij hebben de medewerkers ondertussen als anderhalve kilometer archief gedigitaliseerd, geïnventariseerd en duurzaam verpakt voor de verhuis. Na de verhuis publiceert het stadsarchief de inventarissen digitaal, waardoor het hele archief vrij komt voor historisch onderzoek.
Over de ongekende volkstelling
Deze werkzaamheden leverden al heel wat leuke vondsten op. De projectmedewerker die belast is met de ontsluiting van de oude archieven stootte op documenten over een tot nu toe onbekende volkstelling.
De volkstelling geeft een mooi beeld van hoe een gezin, een huis of een veestapel eruit zag. De documenten werden gevonden in een bundel met de vage omschrijving 'Papieren van de administratie'. Deze volkstelling stamt uit de zestiende eeuw, en dat is een eeuw vroeger dan de tot nu oudst gekende telling.
In diezelfde bundel vond hij ook een vermelding van heksenprocessen in Herentals. Volgens een bewijsstuk bij de stadsrekeningen kregen In 1595 werklieden enkele potten bier voor het opbouwen van een brandstapel. Deze vermelding is een bewijs dat er in Herentals effectief een heksenverbranding heeft plaatsgevonden.
Ook een niet eerder gepubliceerde tekening van de Sint-Waldetrudiskerk uit de achttiende eeuw is de moeite. De tekening werd gemaakt nadat een bliksem de toren van de kerk had beschadigd.' Foto's SH.