De Olympische Winterspelen in Sotsji in 2014, het wereldkampioenschap zwemmen in 2015, het wereldkampioenschap ijshockey in 2016: Rusland heeft de voorbije jaren meermaals opgetreden als gastland voor internationale sportevenementen. Het inzetten van sport als politieke en maatschappelijke hefboom was al in het Sovjettijdperk een beproefd middel, legt Merlin uit. “Ten tijde van de Koude Oorlog wou men de superioriteit van het socialistische op het kapitalistische kamp aantonen. Er werd veel geïnvesteerd om een indrukwekkend beeld van het land te schetsen en de Sovjet-realisaties op dat vlak in de verf te zetten: de toegang van mensen tot sport en het promoten van een gezonde levensstijl”, aldus de experte.

Vertrouwen en fierheid

Als het de missie van Poetin is om Rusland opnieuw op de kaart te zetten na de val van de Muur en de chaotische nasleep ervan, dan is sport zeker één van de wapens in het arsenaal. “De baas van het Kremlin wil het imago en de plaats van Rusland in de wereld opvijzelen, zowel op geopolitiek vlak, maar ook op andere domeinen, zoals de sport. Maar het gaat er hem ook om een boodschap naar de bevolking te sturen: hij wil de mensen terug vertrouwen en fierheid geven. Het is dus zeker geen toeval dat de Russische autoriteiten zoveel inspanningen hebben gedaan voor de Olympische Winterspelen in Sotsji”, stelt Merlin.

Die strategie lijkt een draagvlak te hebben. Volgens een maandag gepubliceerde peiling van het onafhankelijke studiecentrum Levada is 53 procent van de bevolking gewonnen voor de organisatie van belangrijke mondiale evenementen. “De symbolische waarde is op dit moment belangrijker dan de tastbare materiële effecten. Die tendens zien we al sinds de annexatie van de Krim in 2014. Voor de meerderheid van de bevolking is het imago van het land en de nationale fierheid belangrijker en speelt het financiële plaatje een tweederangsrol. De mensen zijn bereid wat op te offeren op vlak van koopkracht of privéleven, ten bate van de grandeur van het land”, vervolgt de Rusland-kenner.

De koelkast of de televisie

Dat neemt niet weg dat een deel van de bevolking niet warm loopt voor de Wereldbeker. Criticasters laken de kolossale bedragen die erin geïnvesteerd worden, geld dat niet rechtstreeks naar de bevolking gaat. Volgens Levada is 22 procent van de bevolking eerder tegen de organisatie van dergelijke evenementen en is 13 procent er ronduit tegen gekant. Merlin verwijst naar de verklaring van Lev Goudkov, directeur van Levada. “Het is het dilemma tussen de koelkast en de televisie: een meerderheid van de bevolking lijkt gevoeliger voor de boodschap die het Kremlin via de televisie wil uitsturen dan voor een iets minder gevulde koelkast.”

Diplomatieke boycot?

Voor staatshoofden en politieke leiders elders in de wereld is een voetbalkampioenschap in het Rusland van Poetin geen evidentie. Sinds de aanslag op de Russische oud-spion Sergej Skripal in Salisbury weerklinkt her en der de roep om het voetbalfeest te boycotten. De Britse premier Theresa May liet al verstaan dat haar regering niet aanwezig zal zijn in Rusland, een beslissing die navolging kreeg in IJsland.

“Het is een ingewikkelde zaak. Elk land dat al dan niet de Wereldbeker diplomatiek zal boycotten, zal dat doen in functie van zijn eigen belangen. Aan de ene kant is Rusland een land dat mensenrechten schendt, aan de andere kant dreigt een boycot van dit soort evenementen aanzien te worden als een gebrek aan respect voor de atleten.”

“Trouwens, de Russische machthebbers hebben dat soort spanningen steeds aangewend voor intern gebruik: isolement op internationaal vlak wordt intern gebruikt om de fierheid op te krikken. ‘Kijk, nog geen schrammetje, Rusland stelt het goed’ , dat is de boodschap die Poetin zijn bevolking meegeeft”, besluit Merlin.