De stad heeft de ambitie om het stadsdeel Slachthuissite – Noordschippersdok – Lobroekdok in de Damwijk, in het noorden van het district Antwerpen, te herontwikkelen. Het doel is een gemengd kwalitatief en ontsluitbaar project met hoofdbestemming wonen, verweven met diensten, recreatie en bedrijvigheid. Om dat te bereiken, maakt de stad samen met de private eigenaars van de Slachthuissite een masterplan op voor het 18 hectare grote projectgebied. Het project is gestart in 2012 en zal afgerond zijn tegen 2040.
Door de definitieve sluiting van het stedelijk slachthuis in de Damwijk is de huidige bestemming van de Slachthuissite achterhaald. Vandaag ligt de site er grotendeels ongebruikt bij, met uitzondering van een aantal vleesverwerkende bedrijven aan de rand. Een kwalitatieve herontwikkeling van de Slachthuissite zal een enorme impuls zijn voor de hele Damwijk. Tegelijkertijd vraagt een herontwikkeling van de Slachthuissite ook een toekomstvisie voor de zone Noordschippersdok, aansluitend bij de Slachthuissite, en de kade van het Lobroekdok aan de overzijde van de Slachthuislaan.
Het definitieve masterplan Slachthuissite - Noordschippersdok - Lobroekdok
AG VESPA en private partner Land Invest Group hebben een samenwerkingsovereenkomst. Daarin stellen ze om een gezamenlijk traject op te starten met als finaliteit een kwalitatieve stadsontwikkeling die juridisch vertaald wordt in een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP), en dat gekaderd binnen een stedenbouwkundige visie op een ruimer studiegebied, met name het masterplan Singel Noord, dat het hele gebied omvat tussen het spoor, het Albertkanaal en de Theunisbrug.
In november 2017 keurt de stad het definitieve masterplan goed. Dat is een herwerking van het voorontwerp masterplan, dat in september 2016 werd goedgekeurd. Om tot het definitieve masterplan te komen, werden op basis van het voorontwerp masterplan verschillende adviezen opgevraagd bij experten en bij de buurt. Er zijn ook studies gedaan naar geluid, lucht, wind en bezonning en mobiliteit. De resultaten daarvan zijn verwerkt in het masterplan. Het masterplan werd ook verder afgestemd met andere lopende planprocessen in de omgeving, zoals de mogelijke overkapping van de Ring.
De grote lijnen van het voorontwerp masterplan zijn behouden gebleven. Het openbaar domein, met pleinen, parken en verkeersinfrastructuur, vormt het vaste kader waarbinnen kan gebouwd worden. De pleinen en parken zijn onderling verbonden met elkaar en met de ruimere omgeving, en geven de buurt een groen en publiek karakter.
In de zone Noordschippersdok is de bebouwing hertekend en in volume afgenomen, zodat een betere overgang ontstaat naar de bestaande bebouwing in de Damwijk en naar het Kalverpad. Het Kalverpad is een groene verbinding langs het Noordschippersdok, dat niet door autoverkeer wordt gekruist en ongehinderd doorloopt tot in de Kalverwei. Het Kalverpad wordt een groene openbare ruimte waarlangs buurtvoorzieningen kunnen liggen zoals een nieuwe sporthal en een kinderdagverblijf.
De Kalverwei wordt een nieuw park centraal in de buurt. Het is het hart van het masterplan en vormt de schakel tussen de bestaande buurt en de nieuwe ontwikkelingen op de Slachthuissite. In de Kalverwei komen onder andere speelplekken voor kinderen van verschillende leeftijden.
Het Lobroekplein wordt een levendig dorpsplein aan de bestaande horeca. Het Lobroekplein ligt in het verlengde van het Hallenplein en biedt zo ook doorzichten naar de Slachthuishallen. De Lange Lobroekstraat wordt opgeschoven naar de nieuwe gevelzijde, zodat ruime terrassen voor de bestaande horeca mogelijk zijn. De nieuwe gevels aan het plein kunnen ruimte bieden voor bijvoorbeeld een buurtsupermarkt of andere buurtvoorzieningen en diensten.
Het Hallenplein en de Hallentuin zullen mooi aansluiten bij een toekomstige invulling van de Slachthuishallen, zoals een school of woonzorgcentrum met ruimte voor veel groen. Een maximaal behoud van de Slachthuishallen als karakteristiek beeld in de buurt is een belangrijke ambitie in het masterplan. Het volledige behoud van de oostelijke hal, de hoogste hal en dus de hal met de meeste mogelijkheden, is prioritair. De westelijke hal kan wel gedeeltelijk worden getransformeerd om ook daar diverse invullingen mogelijk te maken.
Uit de studie luchtkwaliteit blijkt dat bij realisatie van de Oosterweelverbinding er op de noordelijke kadezone geen actieve recreatie kan plaatsvinden. Die zone wordt dan ook meer ecologisch ingericht. Het buurtsportterrein en de jeugdvoorzieningen worden op de centrale Lobroekkade voorzien, die wordt omgevormd tot een nieuw en volwaardig Kadepark. Een passerelle over de Slachthuislaan zorgt voor een makkelijke en veilige oversteek voor voetgangers van de Kalverwei naar het Kadepark. Op de zuidelijke kadezone kan de bedrijfsbebouwing worden vernieuwd en de kwaliteit van de openbare ruimte worden vergroot.
De hoofdtoegang tot de buurt zal gebeuren via de Kalverstraat, die verlegd wordt tot naast de Slachthuishallen. Daardoor kan de Kalverwei gevrijwaard worden van verkeer, en worden de bestaande en te ontwikkelen buurtdelen vanuit een centrale weg toegankelijk. De naam wordt 'Oude' Kalverstraat want door de straat te verleggen, komt de Kalverstraat opnieuw op haar historische plek terecht.
De nieuwe parken en pleinen in het masterplan sluiten aan op bestaande, geplande of gewenste fiets- en voetgangersverbindingen in de omgeving zoals die naar Park Spoor Noord, Spoor Oost, de fietsbrug over het Albertkanaal, het Singelfietspad op de Slachthuislaan en het Ringfietspad.
Het definitieve masterplan is afgestemd met de Vlaamse intendant voor leefbaarheidsmaatregelen voor de Antwerpse Ring. Een overkapping van de Ring ter hoogte van het Lobroekdok kan de kwaliteit van de buurt nog verder verbeteren. Die mogelijkheid wordt daarom mee opgenomen in het masterplan als langetermijnperspectief.
Het onderzoek rond een duurzaam warmtenet voor de Slachthuissite, het Noordschippersdok en het Lobroekdok is afgerond. Daarin wordt aangetoond dat de aanleg van een warmtenet voor de nieuwe bebouwing haalbaar is, en op termijn ook verder uitgebreid kan worden naar de bestaande wijken errond. Zo straalt de duurzaamheidsambitie van het masterplan ook af naar de ruimere omgeving.
Voor dit stadsproject hebben de stad, AG VESPA, de private eigenaars, het district, het Damcomité en Elegast vzw een participatiecharter afgesloten. Zij bereidden de publieksmomenten samen voor, waarop in elke grote fase van het masterplan ideeën en wensen van de buurt konden worden meegegeven. Het definitieve masterplan is niet alleen aan de buurt toegelicht. Er heeft ook een overleg plaatsgevonden tussen het Damcomité en de ontwerpers rond het definitieve masterplan, en het masterplan is ook toegelicht aan een groep van experten.
De derde stap is de fase van het . Een RUP is een juridisch plan dat vastlegt waar en hoe er gebouwd mag worden en welke soort functies in het gebied mogen plaatsvinden. Zo werden de grote lijnen van het masterplan intussen vertaald naar een voorontwerp RUP. Het voorontwerp RUP doorloopt nog een verplichte adviesronde.
Eind 2018 start de vierde fase, de uitvoering. In een eerste deelfase wordt de buurt rond de Kalverwei en de Slachthuishallen (her)ontwikkeld. In een tweede deelfase volgt de zone Noordschippersdok en wordt ook het openbaar domein op de Lobroekkade aangelegd. Afhankelijk van een overkapping van de Ring met daarbovenop bijkomend groen kan in een laatste deelfase ook wonen gerealiseerd worden op de kade. Tijdens elke deelfase is daarbij rekening gehouden met een goed evenwicht tussen het aantal (huidige en nieuwe) bewoners en het beschikbaar buurtgroen en pleinen.
AG VESPA coördineert de herontwikkeling van de Slachthuissite, het Noordschippersdok en het Lobroekdok. Het masterplan wordt opgemaakt samen met de private eigenaars van de Slachthuissite, Land Invest Group. Het ontwerpteam is Palmbout Urban Landscapes, De Smet Vermeulen architecten (architectuur), Feddes/Olthof Landschapsarchitecten (openbare ruimte), en Goudappel Coffeng (mobiliteit).
Enkele toekomstbeelden van het definitieve masterplan © Palmbout Urban Landscapes – De Smet Vermeulen architecten – Feddes/Olthof Landschapsarchitecten