Deze website maakt gebruik van cookies om je ervaring te verbeteren.
Van kort voor het jaar 1600 tot diep in de jaren 1700 is Europa in de ban van de barok. Europa’s uitzicht wordt daar tot in onze tijd diepgaand door bepaald. We worden nog altijd omgeven door barok. In de Lage Landen is Antwerpen met grote voorsprong de stad van de barok. Maar wat is dat eigenlijk, barok? Wat moeten we ermee? Laten we het maar meteen verklappen: barok, dat zijn emoties.
Barok is een stijl, leren we op school. Een stijl in de architectuur en de tuinarchitectuur, de literatuur, de beeldende kunsten, de muziek, de mode. Barok is een dynamische stijl, met veel beweging en vaart. Heftig, weelderig ook… Theatraal.
Dat klopt allemaal, maar het is niet het hele verhaal. Want waarom heeft barok al die kenmerken? Omdat barok ons als toeschouwers wil aanspreken. Indruk maken. Verrassen. Raken. Binnenkomen. Barok, dat is bewegen en erdoor bewogen worden. Barok is emotie. En barok gebruikt inderdaad veel middelen om die emoties over te brengen. Het is een beetje zoals een spreker alle middelen bovenhaalt om mensen te overtuigen.
Barok brengt een boodschap en wil ons overtuigen van de juistheid van die boodschap. Van zijn kracht. In de tijd van de barok zelf was dat een boodschap van geloof. Of van macht. Of van hoop, bijvoorbeeld dat er ooit vrede komt. Of dat er leven is na de dood en dat lijden zin heeft. Barok bruist ook van levensvreugde. Want barok, dat is ook een cultuur van veel feesten.
Dat alles heeft aangrijpende, prachtige en inderdaad weelderige kunst opgeleverd. Met emoties die eeuwig menselijk zijn. En die dus ook de onze zijn.
Natuurlijk moeten wij die barokke emoties ‘leren lezen’. Je moet een beetje van de baroktaal leren, zoals je een nieuwe taal leert. Dat kan volop in de Antwerpse straten, op de pleinen en in de musea. En zoals dat gaat: met elke nieuwe taal word je ook een beetje meer mens.
Eén klassiek voorbeeld: wat moeten we denken van de vele naakte dames met een maatje meer in Rubens’ schilderijen? In elk geval niet dat Rubens elke keer een Miss World wilde schilderen. Je moet iets van de baroktaal kennen om dit goed te lezen: veel van die vrouwelijke personages laten via Rubens’ meesterlijke hand vooral zien dat ze gezond en vruchtbaar zijn.
Barok, dat is bijvoorbeeld de uitstraling van de stad Rome. Of de pracht van Franse kastelen, zoals dat van Versailles. Geheimtips zijn de vele schitterende barokke kastelen, parken en kerken in Duitsland, Zuid-Spanje en… Zuid-Amerika. Of neem de befaamde en ook wel beruchte Italiaanse schilder Caravaggio, met zijn spel van licht en donker. En de inboedel van veel van onze kerken. En er is Peter Paul Rubens en zijn stad Antwerpen, natuurlijk. Kortom, barok vind je overal in Europa en ook daarbuiten. En er zijn veel soorten barok. Ook dat maakt er zo’n ‘rijke’ stijl van.