Foto: Shutterstock
Food
Vandaag om 10:10 door Morien Raeymakers
Heel wat liefhebbers van traditie trekken deze maandag naar de plaatselijke bakker om hun porties worstenbrood en appelbollen te kopen. “Voor verloren maandag”, klinkt het. Die “feestdag” vieren heel wat mensen uit de provincie Antwerpen op de maandag na de zondag na Driekoningen. Maar hoe komen we eigenlijk aan die traditie? Verschillende stadsverhalen geven een antwoord.
De ware toedracht zal altijd een mysterie blijven, maar er doen heel wat mogelijke verhalen de ronde over de oorsprong van dit feest voor zoetebekken en liefhebbers van een hartig vleesbroodje. In historische archieven zijn er verschillende verhalen terug te vinden over het ontstaan van ‘Verloren Maandag’.
Groot feest voor eedaflegging
Verloren maandag is geen recente hype, maar een aloude traditie. Al in de Lorreinse akte uit 1231 schreven de inwoners van ons land over ‘Lundi Parjuré’ of ook wel ‘Verzworen Maandag’ . Ook in 1431 duikt het feest op in een kerkrekening, in 1513 in een stadsrekening. Vanaf 1730 valt de naam van de feestdag zoals we die vandaag kennen in een document over Leuven. ‘Verloren Maandag’ is een feit.
Op die dag moesten ambtenaren een officiële eed afleggen, waardoor ze even van hun normale taken gehouden werden. Een verloren maandag dus, op werkvlak. De stad besloot van de eedaflegging een feestelijke bedoening te maken. Maar dat kost natuurlijk heel wat geld. Om het feest betaalbaar te maken, besloot de stad aan iedereen een goedkoop broodje met vlees te geven. Jaren later kennen wij dat gebak nog als een worstenbroodje.
Met een borrel in de hand
Volgens andere geschiedkundige bronnen zou verloren maandag niets met ambtenaren te maken hebben, maar met de gilden. In de achttiende eeuw organiseerden die hun nieuwjaarsfeest op ‘Verloren Maandag’, de maandag na de zondag na Driekoningen. Een hele dag lang werd er gefeest, terwijl het werk bleef liggen.
De leden van de gilden trokken massaal naar de herberg voor een drankje en een gezellige tijd. Hoogdagen voor de herbergiers dus, die zo veel mogelijk munt wilden slaan uit de gelegenheid. Samen met de lokale bakkers en slagers gooiden ze het op een akkoordje. Om ervoor te zorgen dat iedereen veel dorst zou hebben, trakteerden ze hun klanten op gebraden vlees en brood. Opnieuw speelde betaalbaarheid een grote rol. De slagers doneerden vette vleessoorten, de bakkers hielden het op bladerdeeg. De basisingrediënten voor de worstenbroodjes van nu.
Niet nu!?
Niet alleen rond de jaarwisseling was er zo’n traditie. Ook de dag waarop de gilden hun rechten en plichten voorlazen aan de ambachtslui, stond steeds garant voor een groot feest, waarop niemand aan het werk ging. Met een borrel in de hand vierden sommige leden zo ook op een andere dag ‘Verloren Maandag’. Dat verklaart waarom in Aalst verloren maandag in oktober valt en in Limburg dat feest dan weer op de maandag voor Aswoensdag gevierd wordt.
Antwerpse haven
Sommige Vlamingen hebben nog nooit gehoord van ‘Verloren Maandag’. Dat komt omdat de traditie vooral in provincie Antwerpen hoog in het vaandel wordt gedragen. Een alternatieve stadslegende vertelt hoe dat komt.
Havenarbeiders in Antwerpen mochten traditioneel elke maandag na de zondag na Driekoningen op kosten van hun baas drinken. Bij die traktatie kregen ze iets warms te eten. Een mooi gebaar dachten ze, maar hun aanvoerders waren niet al te vrijgevig. Ze namen het onverkoopbare vlees van de ladingen die ze dagelijks binnenkregen en rolden dat in brood. Anders zou het eten toch maar “verloren” zijn gegaan.
Alternatieve appelbol
En de appelbol dan? Die zou pas veel later toe zijn gevoegd aan de traditie. Worstenbrood had immers geen culinaire status, zoals alle stadsverhalen bevestigen. Een appelbol daarentegen was een zoet alternatief dat ook bij mensen die wat meer geld konden geven, een groot succes was.
Zijn worstenbroodjes en appelbollen een verloren traditie? Of vier jij mee op deze ‘Verloren Maandag’?
Met de medewerking van