Wrevel over de klimaatbetogers is een natuurlijke reactie. Foto: BART DEWAELE
Vandaag om 02:00 door
Het gaat over hun achtergelaten pancarten, over hun vuile festivalweides of vliegvakanties. Online krijgen de klimaatbetogers vaak de wind van voor. In het beste geval zijn ze “naïef”, in het slechtste “veganistische kutkoppen”. Zure oprispingen die psychologen en filosofen niet verbazen. “Wie de boodschapper afschiet, voelt zich minder slecht over zijn eigen gedrag.”
Heeft u ook de zure regen op Facebook gezien? De aanhang van de klimaatbetogingen is groot, de weerzin ook. Maar waar komen die felle reacties vandaan? Het effect is al onderzocht door de Amerikaanse Stanford University. Daar kwamen ze erachter dat er een haast natuurlijke weerstand is tegenover goeddoeners.
“Het is niet omdat we het oneens met hen zijn, wél omdat ze ons een spiegel voorhouden”, zegt Jan Willem Bolderdijk, sociaal psycholoog van de Rijksuniversiteit Groningen. “We streven allemaal naar een goed zelfbeeld. Dus proberen we goede dingen te doen. Alleen doen we soms ook dingen waarvan we weten dat ze niet helemaal juist zijn. Als we dan iemand zien die de andere keuze maakt, is dat pijnlijk.”
Dan confronteert die ons met onze tekortkomingen. “Er zijn dan twee reacties mogelijk. Ofwel laat je je inspireren, ofwel reageer je negatief. Je neutraliseert het pijnlijke gevoel door de ander als sukkel te klasseren. Als je de boodschapper onderuit haalt, hoef je de pijnlijke boodschap niet onder ogen te zien. Iemand wegzetten als inconsequent, rechtvaardigt je eigen gedrag.”
Klimaat of dode walvissen?
Komt daar nog bij dat de klimaatdiscussie een moeilijke is. “De afwegingen zijn complex”, zegt bioloog en filosoof Ruben Mersch. “Een stom voorbeeld: onlangs zag ik in de Carrefour dat de plastic zakjes voor de groenten vervangen zijn door papieren zakken. Goed voor de plastic soep in de oceanen, maar een papieren zak zorgt wel voor meer CO . Je moet vervelende keuzes maken tussen dode walvissen en het klimaat.”
“Het klimaatdebat is in België lange tijd niet gepolariseerd geweest. Iedereen was overtuigd van de dringendheid. De afgelopen maanden lijkt de discussie ontaard in een stammentwist. Omdat mensen die niet meegaan in de klimaatproblematiek, het gevoel krijgen dat ze weggezet worden als slechte mensen. Ze voelen een belerend vingertje en gaan in de verdediging.”
Eigen genot
Zeker als er ook een gedragsverandering wordt verwacht. “De meeste mensen willen geen comfort opgeven”, zegt sociaal psychologe Vicky Franssen (Arteveldehogeschool). “Emotioneel kiezen we liever voor ons eigen genot en comfort. Voor goedkope vliegtickets of het stukje vlees. Alleen is dat moeilijk om toe te geven, dat we liever kiezen voor onszelf. Dus gaan we op zoek naar tegenargumenten. Mensen krijgen ook verkeerdelijk het gevoel dat je ofwel álles milieuvriendelijk doet, ofwel niets. Om het zelf niet te moeten doen, vallen ze liever degene aan die wel iets doet, maar nog niet alles.”
Met de medewerking van