De magische lantaarn is het eerste visuele massamedium. Het was een uitermate belangrijk instrument in onderwijs en entertainment gedurende de negentiende eeuw in Europa en ver daarbuiten. Het kapitalisme verwierf op dat moment globale proporties. Landen werden met elkaar verbonden door het nieuwe netwerk van treinsporen, waardoor ook het toerisme groeide en de populaire cultuur verruimde. Er ontstond een nooit geziene mobiliteit van artiesten, materialen en kennis. Internationale handel en de circulatie van mensen, goederen en ideeën bracht de hele wereld in verbinding met elkaar. In die context circuleerden lantaarnplaatjes vrijelijk rond en droegen bij tot een brede culturele ontwikkeling. Wereldwijd konden toverlantaarnshows op een groot publiek rekenen. Op hun beurt versterkten ze de toegenomen mobiliteit. Aanvankelijk waren het de lanternisten of de zogenaamde ‘savoyards’, artiesten die rondtrokken met hun lantaarn op de rug, die de nieuwe visuele cultuur introduceerden tijdens hun route langs dorpen en steden. Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw maakten deze showlieden geleidelijk plaats voor zelfverklaarde ‘wetenschappers’ die hoofdzakelijk uit waren op het verwonderen, amuseren en instrueren van hun publiek. Ondertussen maakten de massaproductie en de ontwikkeling van drukprocessen het mogelijk om lantaarnplaatjes mechanisch te reproduceren of te voorzien van geschreven instructies. Fabrieken in Londen, Parijs en diverse Duitse steden produceerden massaal lantaarnplaatjes met een afzetmarkt over de hele wereld. Tegelijk brachten de afbeeldingen van de toverlantaarn de wereld binnen handbereik. Wie niet de middelen had om te reizen kon zich voor het eerst toch een beeld vormen van exotische oorden. Met de lantaarn geïllustreerde reisverhalen beschreven vreemde landschappen, toeristische attracties, historische monumenten en tal van exotische bijzonderheden. De geprojecteerde reisbeelden transporteerden het publiek naar verre oorden. Tegelijk werd de lantaarn ingezet door missionarissen om de onbeschaafde ‘inboorlingen’ in de kolonie te bekeren en op te leiden. Terug thuis gebruikten ze lantaarnplaten met beelden uit de kolonie om hun missie te illustreren en geld in te zamelen voor het missiewerk. Kortom, de toverlantaarn propageerde een cultuur van mobiliteit. Deze workshop beschouwt de toverlantaarn niet louter als machine maar eerder als performance: een theatrale omgeving waarin culturele kennis en ideeën werden verspreid. Welke invloed hadden mobiliteit en migratie op de productie en handel van lantaarnplaten? Welke nieuwe thema’s en materialen introduceerde de lantaarn in het moderne leven? Welke impact had deze internationale uitwisseling op het nationale discours? Hoe werden de buitenlandse sets van lantaarnplaten toegeëigend en aangepast aan lokale contexten? Bevestigde sprekers: Machiko Kusahara (Waseda University Tokyo); Martyn Jolly (Australian National University School of Art & Design); Erkki Huhtamo (University of California Los Angeles); Joe Kember (University of Exeter); Richard Crangle (University of Exeter); Sarah Dellmann (Utrecht University); Daniel Pitarch (University of Girona); Roger Gonin (France); Ludwig Vogl-Bienek (University of Trier); Ine Van Dooren (Screen Archive South East University of Brighton). Het volledige programma is binnenkort te vinden op www.B-magic.be Deze workshop is de eerste van een reeks die georganiseerd wordt in het kader van B-magic. The Magic Lantern and its Cultural Impact as Visual Mass Medium in Belgium (1830-1940, een project gefinancierd door FWO en FNRS onder het Excellence of Science (EOS) projectnummer 30802346. B-Magic zal de nog ongeschreven geschiedenis van de toverlantaarn als massamedium in België beschrijven. Hiermee zal het zowel een essentiële bijdrage leveren aan de culturele geschiedenis van het land als aan de internationale mediahistoriografie. (Let wel: voertaal Engels!) De workshop zal uitzonderlijk plaats vinden in het M HKA, toegang gratis mits reservatie voor 9 mei per mail naar B-MAGIC@uantwerpen.be .
Bron: