De meeste prijzenwatchers hadden hun geld ingezet op Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer, maar hadden ook Rob van Essen een goede kans toegedicht om de Libris Literatuurprijs te winnen. Ze hebben gelijk gekregen: De goede zoon gaat met de hoofdprijs naar huis. Daarmee wordt een schrijver bekroond die al flink wat lovend ontvangen boeken op zijn palmares heeft, maar nog niet helemaal doorbrak bij het grote lezerspubliek. Ook De goede zoon dook nog niet op in de bestsellerlijsten, wellicht brengt deze bekroning daar nu verandering in. De andere genomineerden waren Jan van Aken met De ommegang, Johan de Boose met Het vloekhout, Esther Gerritsen met De trooster, en Bregje Hofstede met Drift.

Seks met auto’s

De goede zoon is een boek dat niet voor één gat te vangen is. In een interview met DS Weekblad noemde Van Essen zijn roman ‘autobiografische sciencefiction’. Maar het is evengoed een roadtrip die nergens heen leidt, een mijmering over empathie en een ontroerend moederboek.

In het universum van de naamloze hoofdpersoon, die in de nabije toekomst leeft, wordt er nog maar weinig gewerkt. Tenzij door robots: ‘robo’s’ werken in de zorg, in hotels, in de horeca, en bekijken al die gewone stervelingen met ironische blik. Mensen laten zich rijden door elektrische auto’s die hun passagiers onderhouden met smalltalk, met hen kunnen meeleven of zelfs seksueel bevredigen. Er is een basisinkomen ingevoerd, kranten bestaan niet meer, mensen zijn vooral met zichzelf bezig. Ze bezoeken musea of doen aan boeddhisme. Lusteloosheid en verveling vieren hoogtij. Schrijvers zijn talrijker dan lezers, en die laatsten der mohikanen zijn niet geïnteresseerd in literatuur, maar in herkenbaarheid. Ze willen niet verontrust, maar gerustgesteld worden. En laat het hoofdpersonage nu net een ouder wordende schrijver van plotloze thrillers zijn.

Meesterwerk

Dat hoofdpersonage ontfermt zich over zijn dementerende moeder. Na haar overlijden blijft hij achter in die glimmende nieuwe tijd waarin hij zich niet meer thuisvoelt, hij staat nog met één been in de tijd waar hij vandaan komt, ontheemding is de grondtoon van het boek. Dat klinkt somber, maar Van Essen brengt het op een luchtige toon. ‘In elke vorm van lichtheid is de treurigheid inherent op de achtergrond aanwezig’, zei hij daarover in DS Weekblad. ‘Ik zou niet kunnen schrijven zonder humor [...] Lichtheid zegt het beter.’ Die kwaliteit kon ook de jury bekoren, die het boek prijst vanwege zijn ‘zeldzame combinatie van speelsheid en ernst, transparantie en raadselachtigheid’. ‘Met al zijn bizarre invallen, groteske wendingen, lijnen en lagen laat van Essens meesterwerk ons zien en voelen wat het betekent om te leven in deze tijd, met zijn overdaad aan vrije tijd en luxe, met zijn robots en computers, een tijd waarin alles en iedereen constant in de gaten wordt gehouden en waar nodig van bovenaf gecorrigeerd’, zo luidt het juryrapport.

Prijzencircuit

Rob van Essen, die ook vertaler is en Engelstalige literatuur recenseert voor NRC Handelsblad, is de auteur van een twaalftal boeken. Hij is geen onbekende in het prijzencircuit: met zijn roman Visser haalde hij in 2009 al eens de shortlist van de Libris Literatuurprijs; zijn verhalenbundel Hier wonen ook mensen werd in 2015 genomineerd voor de Gouden Boekenuil en kreeg de allereerste J.M.A. Biesheuvelprijs voor de beste verhalenbundel. Nu schiet hij de hoofdvogel af. Dat levert hem een cheque van 50.000 euro op en een groter lezerspubliek. De goede zoon is uitgegeven bij Atlas Contact.