Doen Vlaamse bedrijven een beroep op Vlaamse designers? Niet genoeg, vindt , die jarenlang werkte voor Design Vlaanderen aan de match tussen bedrijven en ontwerpers. Ook na haar pensioen blijft ze ijveren voor een designgedreven management bij bedrijven en overheden.
Wat kunnen ontwerpers betekenen voor bedrijven? Ingrid Vandenhoudt : “Veel. Design is een vage term die verschillende disciplines en betekenissen meedraagt. Er is in Vlaanderen en op Europees vlak onderzoek gedaan naar de economische impact van design op het bedrijfsleven. En wat blijkt? Als je design louter ziet als de weg naar een nieuw product of een nieuwe website voor een bedrijf, dan is de economische meerwaarde niet groot." "Maar als je design ziet als een ‘designmanagementproces’ - als een holistische kijk op het hele bedrijf, in al zijn afdelingen - en gekoppeld aan een bedrijfsstrategie, dan levert het financieel veel op. Dat kan gaan tot een omzetstijging van 25 procent in vijf jaar tijd. Maar veel bedrijven geven er nog geen geld aan. De designers willen wel het volledige plaatje aanpakken, maar ze krijgen er de kans niet toe, omdat de nodige budgetten meestal niet voorzien zijn." "Daarom heb ik er in mijn loopbaan zo hard voor geijverd om dat designmanagementproces via de KMO-Portefeuille goed te laten subsidiëren. Anders beginnen de kleinere en middelgrote ondernemingen er niet aan. En vandaar dat ik designers ook sneller door de erkenningsprocedure probeer te loodsen . Op dit moment zijn er enkele designbureaus erkend. Maar dat moeten er veel meer worden.” Waarom zijn designers goede partners om een bedrijfsstrategie in de praktijk om te zetten? “Omdat ze getraind zijn om innovatieprocessen te begeleiden. Vooral productontwikkelaars zijn daarvoor opgeleid. Zij verliezen het grotere plaatje niet uit het oog. Waarom bedenken we dit? Welke concrete behoeftes, verwachtingen moeten beantwoord en hoe gaan we er een antwoord op geven?" "Dat kan met een nieuw product, maar het kan even goed met een nieuwe service. Productontwikkelaars hebben geleerd om user-centered te werken én in een realistische industriële context waarin elke stap in hun ontwerpproces economische gevolgen heeft: het bepaalt hoeveel materiaal en energie er nodig is, dus of het ecologisch verantwoord is, hoeveel personeel, hoeveel transport en ga zo maar door." "Vandaar dat het – hoe vreemd het ook klinkt - het precies voor productontwikkelaars makkelijker is om aan service design (zie kader) te doen. Want de basisontwerpprincipes zijn dezelfde. Alleen gaat een nieuwe dienst veel verder dan produceren. Je moét bijvoorbeeld absoluut je personeel meehebben als je een nieuwe dienst invoert. En je klanten. En je andere partners.” Welke Vlaamse bedrijven zetten succesvol designers in? "Niko, fabrikant van schakelaars uit Sint-Niklaas: zij zijn in crisistijden gegroeid dankzij een doorgedreven en sterk designmanagement. Zij hebben een goed uitgebouwde interne designafdeling, geleid door een professionele designmanager, maar ze werken ook samen met externe designers." "Kantoormeubelfabrikant Bulo (Mechelen) slaagt erin om zich te blijven differentiëren, net als hun collega’s van Drisag (Herentals). Decoratiemerk Serax (Kontich) heeft in een moeilijke markt een enorm sterke uitstraling uitgebouwd door hun vernieuwende objecten, maar ook door hun efficiënt beleid." "En zelfs niet-evidente fabrikanten zoals Reynaers Aluminium (Duffel) doen op een heel efficiënte en effectieve manier aan designmanagement.” Zijn onze Vlaamse kmo’s voldoende geïnteresseerd in innovatie? “Toch wel. Vroeger kreeg ik wel eens te maken met bekrompenheid van kmo’s, maar die tijd is voorbij. Kmo’s willen innoveren, maar hebben nog niet genoeg ervaring met een compleet designmanagement. Nu bots ik eigenlijk meer op de groeicapaciteit van de ontwerpbureaus." "Velen willen alles alleen doen: zowel de huisstijl als een nieuw product, de website, als een nieuwe dienst of de inrichting van kantoren. Maar weinig designers kunnen dat alleen. Hoe kun je nu al de innovaties in al die sectoren goed opvolgen? Het zou professioneler kunnen, mochten ontwerpers meer samenwerken met elkaar en de krachten bundelen in interdisciplinaire teams. Dan is schaalvergroting ook mogelijk. Daarvoor is het noodzakelijk dat designers elkaars werk kennen.” Welke internationale steden zetten hun creatief talent goed in volgens u? “Kopenhagen. Het Danish Design Centre onderzocht onlangs steden die de jongste tijd enorm veel creativiteit tentoonspreiden. ’Hoe komt het dat daar precies nieuwe ideeën en services het daglicht zien?’, was hun vraag. Blijkt dat het te maken heeft met de cross-overs die tot stand komen als hoogtechnologische sectoren samenwerken met designers. Als je die twee samen zet, komen er radicale innovaties uit voort.” Waar hier in Antwerpen zou u designers nog inzetten? “Mogelijkheden zat. Er zijn veel kringloopcentra in Antwerpen bijvoorbeeld. Waarom geen nieuw bedrijf dat die winkels met hun goederen-, materiaalstromen en sociale werkplaatsen koppelt aan de ideeën van ontwerpers? Ik geloof in creatieve broedteams. Uit verschillende sectoren en werelden." "De haven van Antwerpen bijvoorbeeld, daar passeren zoveel mensen, goederen en materialen? Ook dat zou een ideaal platform kunnen zijn. Ook in de toeristische sector, die kennismaakt met marktverstorende, maar voor reizigers super interessante services als AirBnB, is duidelijk nood aan nieuwe ideeën." "Of om het tekort aan schoolgebouwen mee te helpen oplossen? Of de afslanking van de stadsdiensten? De vergrijzing van de samenleving?” Ingrid Vandenhoudt is socioloog van opleiding en was jarenlang pedagogisch adviseur voor het Vlaams Instituut voor Zelfstandig Ondernemen. Daar begeleidde ze kmo’s en lesgevers. Sinds 2001 werkte ze voor Design Vlaanderen en bouwde daar bruggen tussen Vlaamse ontwerpers en Vlaamse kmo’s. Dat deed ze onder meer met workshops en succesvolle casestudies. Ze is sinds eind 2013 op pensioen en momenteel zelfstandig strategisch consulent.
Design zei u?
Design : Betekent letterlijk vormgeving. Product design : Een proces om nieuwe producten en objecten vorm te geven zodat het voor de gebruikers een meerwaarde heeft. Service design : Een methode om een nieuwe dienstverlening te ontwerpen of om de doeltreffendheid van een bestaande dienstverlening te verbeteren, zowel voor de gebruikers, de medewerkers als de organisatie in zijn geheel. Dit situeert zich altijd op het strategisch niveau van het designmanagement in de organisatie of het bedrijf. Social design : Een designmethodiek om maatschappelijke problemen mee te helpen oplossen. Design management : Het doelbewust en beleidsmatig inzetten van vormgeving (niet alleen uiterlijk, maar ook inhoudelijk) om organisaties en ondernemingen te ondersteunen bij het realiseren van hun visie en hun doelen. Merkidentiteit en productidentiteit moeten doorgelicht worden. Sommige bedrijven zetten het in om hun producten goedkoper te maken, opvallender, efficiënter, sneller, aantrekkelijker enzovoort (lange opsomming). Andere bedrijven gebruiken het om hun dienstverlening te verbeteren of organisaties lossen er maatschappelijke problemen mee op.
Uw verhaal in het volgende magazine? Gaat uw Antwerps bedrijf binnenkort internationaal? Heeft u tips voor de startende creatieveling? Laat het ons weten op .